پترولوژی و ژئوشیمی سنگ‌های آتشفشانی اسیدی شمال سلیمان بلاغی (جنوب‌غرب هشتجین، شمال زنجان)، با نگرشی بر پرلیت‌زایی

منطقه مورد مطالعه در شمال زنجان و بخشی از پهنه ساختاری البرز غربی-آذربایجان محسوب می‌شود. این منطقه متشکل از سنگ‌های آتشفشانی ریولیت، ریوداسیت، داسیت و توف پامیسی الیگوسن و لیتیک‌توف آندزیتی ائوسن است. سنگ‌های آتشفشانی اسیدی به شکل‌های گنبدی، روانه‌های گدازه و توف رخنمون داشته و پرلیت‌ها در بخش تحتانی گنبدهای ریولیتی-ریوداسیتی قرار گرفته‌اند. شواهد ژئوشیمیایی نشانگر ماهیت شوشونیتی این سنگ‌ها بوده و از نظر درجه اشباع از آلومینیوم، از نوع پرآلومینوس هستند. الگوی عناصر کمیاب خاکی این سنگ‌ها نشانگر غنی‌شدگی در LREE با نسبت بالای LREE/HREE و ناهنجاری منفی مشخص در Eu است. ناهنجاری مثبت عناصر Rb، Pb و Th در دیاگرام‌های عنکبوتی در ارتباط با دخالت پوسته قاره‌ای در تکوین و تحول ماگمای مولد این سنگ‌ها است. در دیاگرام‌های تمایز محیط تکتونیکی، سنگ‌های اسیدی در موقعیت گرانیت‌های بعد از کوهزایی قرار می‌گیرد. مجموعه شواهد پتروگرافی، پترولوژی و ژئوشیمی بیانگر این است که در مراحل نهایی بعد از برخورد قاره‌ای، لیتوسفر زیر قاره‌ای ضخیم شده البرز، از قاعده پوسته جدا شده و توسط گوشته داغ استنوسفری جایگزین شده است. بالا آمدگی گوشته داغ استنوسفری، منجر به ذوب بخشی استنوسفر شده و سنگ‌های بازالتی اولیگوسن موجود در مجاورت منطقه مورد مطالعه را به وجود آورده است. جایگیری ماگمای بازالتی مزبور در ترازهای بالایی پوسته قاره‌ای، موجب ذوب بخشی پوسته شده و ماگمای اسیدی منطقه مورد مطالعه را به وجود آورده است. گدازه‌های اسیدی، به سرعت سرد شده، سنگ‌های شیشه‌ای نظیر ابسیدین را به وجود آورده که در مجاورت با آب‌های جوی و گرم، به پرلیت تبدیل شده‌اند.